ГУРЬЯНОВ
Сэрии бара турар сириттэн биэс көстөөх сиргэ тохтоон сытабыт. Бирикээһи күүтэр үһүбүт.
Саллаат ханна да тохтоотун – уһуннук да, кылгастык да олохсуйар буоллун – хаххаланар сир, землянка хастар идэлээх. Биһиги төрдүө буолан биир киэҥ соҕус землянканы хастан, иһигэр от таһан сытабыт.
Биһиги иккиэ буолан куукунаҕа хортуоска ыраастаһа бардыбыт. Николаев Николай Николаевич («үс Николайынан» биһиги кинини ааттыырбыт) диэн радист – саха, Гурьянов диэн саҥардыы кэлбит снайпер нууччалыын землянкаҕа хаалбыттара. Киэһэ биһиги кэлбиппит – дьоммут соччо эйэтэ суох олороллор. Ол төрүөтэ маннык кэпсэтииттэн тахсыбыт.
– Сааһыҥ хаһый, доҕоор? – диэн Николаев ыйытта.
– Уон аҕыспар бардаҕым, – диэтэ Гурьянов.
– Даа, буоллаҕа… – Николаев итинтэн салгыы кэпсэтэри булбакка, сахалыы ыллыы сытта:
Бу күҥҥэ, бу кэмҥэ ама ким
Күлбэккэ, үөрбэккэ туруоҕай,
Бу күҥҥэ, бу күҥҥэ ама ким
Ыллаабат, туойбат да буолуоҕай.
– Үчүгэйдик ыллыыр эбиккин, – диэтэ Гурьянов.
– Оҕус мииннэхпинэ өссө хайдах ыллыырбын истэриҥ эбитэ буоллар.
– Сахалыы ырыа диэн бэрт буолар эбит ээ, ол эрээри дьигиһитиитэ, тардыыта суох буолар эбит дии?
– Нэксиэлээх тэлиэгэҕэ олордохпуна, мин да дьигиһитэн ылааччыбын.
– Олус бэрт, өссө ыллаа.
Николаев ыллыырын ууратан баран тэһийбэтэхтии эргийэ-урбайа сытта.
– Саха сирэ, Саха сирэ… – дии-дии Гурьянов ботугураата. – Хотугу муустаах муора кытыытыгар дии? Онно баар дии, бадаҕа, тымныы киинэ?
– Тымныы киинэ биһиэхэ.
– Тымныыта сүрдээх буолуо. Хас кыраадыска тиийэрий?
– Тымныы баар, сайын итии да баар, – барыта баар. Кыһын тымныы сэттэ уон кыраадыска тиийэр.
– Ок-сиэ, онно хайдах тулуйаҕыт?
– Дьэ ол курдук тулуйабыт.
– Чэ, киһи, баҕар, буоллун даҕаны. Дьиэтин-уотун, таҥаһын-сабын сөп түбэһиннэрэн тэринэн эрдэҕэ. Оттон сүөһүлэр, кыыллар хайдах тулуйалларый?
– Дарвинизмы удумаҕалыыр инигин?
– Дьэ?
– Тыыннаах буолуу иһин охсуһууга тыынар тыыннаах бэйэтэ тулалыыр быһыыга-майгыга сөп түбэһэр диэн Дарвин этэн турар. Ол лозунунан Саха сирин кыыллара олус бэркэ туһаналлар.
– Ол аата хайдаҕый?
– Ол аата дуо? Ол аата, холобур, Саха сиригэр биирдэ маннык түбэлтэ буолбута: биһиги таспытынааҕы лааппы ыскылаата алдьаммыта, элбэх хаатыҥка, бараан соннор сүппүттэрэ, аҕыйах бириэмэ буолан баран, кинилэри булчуттар эһэлэртэн, бөрөлөртөн булбуттара. Көр, дьэ ол курдук кыыллар тулалыыр быһыыга-майгыга сөп түбэһэллэр.