Букарга учкан кара куш
Бурулуп кайра келбеди.
Кандаштары аны жоктоп,
Кайгырып жашын ирмеди.
Ак баракка жазылбай,
Арманы бар ыр өттү.
А дүнөгө жол улап,
Армандуу бир эр өттү,
Туулган жерден айдалып,
Кулак болуп кармалып,
Кубалана сандалып,
Учкан куш жетпес жер эле,
Украина элинде,
Турганбай деген кары өттү,
Турмушта катуу кеишип,
Туура жолдо жетелешип,
Байбичеси дагы өттү.
Атыгайдын Тынайы,
Болуш болуп айдалып,
Болбогон жерден жаза алып,
Айдыңдуу жерден алыстай,
Агаларга салам бере албай,
Алыс жакта бу өттү.
Атагы бар Абдылда,
Айлына жетпей сапарда.
Алыс бөтөн жактарда,
Армандуу болуп ал өттү.
Чынгыштын Жоомарты,
Өз айлынын уулу эле.
Өктөмдүү бир жан эле,
Оо, дүйнөгө бу да өттү.
Кетирекейден Ысман бар,
Келбей калды канчалар.
Көңдөй жерден айдалып,
Кордукту көргөн адамдар.
Эл душманы аталып,
Куугундук жеди канчалар.
Өмүрдө нени көрбөдү,
Өксүктө өткөн кайрандар.
Анан мезгил өзгөрдү,
Эл досу экен эми алар.
Ак жеринен айдалып,
Азапты тартты канча жан.
Мазесин алган далайдын,
Маңгурттарга таң калам.
Келип кеткен өмүргө,
Кетирекей ким эле?
Койнунда тоонун төрөлгөн,
Кошубай деген ким эле?
Жайында бээни байлаган,
Жантай деген ким эле?
Аталар атын унутпай,
Айта жүргүн замандаш.
Качандыр өтүп кеткенди,
Кайра эскергин кары, жаш.
***
Турагы жок куш болбос,
Тууганы жок эр болбос.
Дареги жок жер болбос,
Башаты жок суу болбос.
Турагы жок учкан куш,
Туш келди жерге бир коноор.
Турагы жок эр болсо,
Коргоноору жок болоор.
Дайны жок суу айтылбайт,
Ак кагазга жазылбайт.
***
Ат жайлоодо канат кагып,
Алгыр бүркүт айланат.
Сай боюнда Сорок Таш,
Жол боюнда сороёт.
Ары-бери закымдап,
Айланып учуп куш конот.
Чермиш баба бул ташты,
Ойлуу карап тургандыр,
Таяк менен тыкылдатып,
Тамашалап ургандыр.
Көнөчөктү кайра эскерип,
Жылмая күлүп алгандыр.
Ташты урган Чермиш жок,
Тамашалуу баба жок,
Атадан калган дүйнө жок,
Атаңын көрү дүйнө бок.
***
Кулак болуп алыстарга айдалды,
«Көңдөйүм»– деп жалбырактай саргайды.
Тагдырлары жандап кетип азапты,
Асыл жерге алар жетпей калышты.
Сейит уулу Турганбай.
Таштаке уулу Кыдыр.
Артык уулу Ордобай.
Табылды уулу Орунтай.
Атыгай уулу Тынай.
Атыгай уулу Абдылда.
Шүкүр уулу Эсенгул.
Чынгыш уулу Жоомарт
Кетирекей уулу Ысман
Бапа уулу Рыскелди.
Акман уулу Токтосу
***
2- БӨЛҮК
«Така туякты сактайт, туяк тулпарды сактайт,
тулпар эрди сактайт,
эр элди сактайт».
Байыркы түрк макалы
«Эр жигит эл четинде жоо бетинде».
Байыркы ыргыз эл макалы