МУЛОҲАЗА: шаҳар назарияси. Ўқув қўлланма - страница 11
Қадимги шаҳарлар қурилишини тартибга солиш, шаҳар шаклини канонлаштириш, уни режалаштириш шаҳар фаолиятининг ўзига хос хусусиятларини англаш, яшаш шароитлари ва дунёқарашини энг тўлиқ акс эттирадиган оптимал ривожланиш моделларини ишлаб чиқиш ҳақиқатини акс эттиради.
Жамият, яъни, шаҳар назарияси ривожланишининг маълум бир босқичи ҳақида гапиришимиз мумкин. Шаҳарсозлик ҳақидаги ғоялар ривожланишининг навбатдаги босқичи милоддан аввалги VIII—V асрларга тўғри келади. – VI аср. Мил. Қадимги Юнонистоннинг Эллинизм маданияти дунёга энг катта меъморчилик ва санъат асарларини берди. Юнонларнинг шаҳарсозлик соҳасидаги ютуқлари камроқ маълум.
Одатда Қадимги Юнонистонда шаҳарсозлик санъати Гипподамус номи билан боғлиқ (милоддан аввалги V аср). «Гипподамус тармоғи» – бу тўртбурчаклар кўчалар ва йўллар тармоғига эга шаҳарнинг мунтазам жойлашишини билдирувчи атама сўнгги 2000 йил давомида шаҳарсозлик назарияси ва амалиётига қатъий кириб келди. Гипподамус яхши талаба бўлганлиги аниқ,
«Гипподамус тармоғи»
чунки панжара кўча тизимлари ундан анча олдин ихтиро қилинган. Гипподамуснинг хизматлари шундан иборатки, у онгида аҳоли ҳаётини соддалаштириш учун аҳоли пунктларини реконструкция қилишни режалаштириш зарурлигини тасдиқлади.
Гипподамуснинг таклифларига биноан шаҳар-давлатда 10 минг фуқаро яшаши керак, улар учта синфга бўлинган: ҳунармандлар, деҳқонлар ва жангчилар. Шаҳар-давлат ҳудуди ҳам уч қисмга бўлинади – муқаддас, жамоат ва хусусий. Шаҳарларда асосий кўчалар билан бирлаштирилган асосий шаҳар маконлари шакллантирилиши керак. Гипподамус ғоялари Юнон-Форс уруши пайтида вайрон бўлган шаҳарларни тиклаш пайтида амалга оширилди.
Урук – милоддан аввалги III- минг йилликда Жанубий Месопотамияда Шумерлар ва Бобилликларнинг энг қадимий шаҳар-давлати. Евфрат дарёсининг замонавий йўналишидан шарқда ўзининг қадимий қуруқ каналида, замонавий Эс-Самава шаҳридан тахминан 30 км шарқда жойлашган. Ницер;
Бу ерда 20 га яқин шаҳар-давлатлар ташкил топди. Шаҳар таркибига баланд поғонали Зиккурат шаклидаги Маъбад мажмуаси, ҳукмдорлар саройи, аҳолининг пойдеворли уйлари, шунингдек боғлар ва ерларнинг қўшни ҳудудлари киритилган.
Биринчи шаҳарлар одамларнинг тасаввурларини шунчалик ҳайратда қолдирдики, уларнинг яратилиши худоларга тегишли эди.
Урдаги Зиккурат