– Патша охранкасы күзәтүе астына алынсагыз да, шөкер, сезгә Казанда гомер итү рәсми тыелмаган. Дөрес, халык хакын даулап җан аткан сездәй затларны, «Төркиягә китегез!» дип, ачыктан-ачык куркытучылар да булган. Мондый карагруһчыл янаулар кайдадыр аулакта пышылдап түгел, Дәүләт Думасы сессиясе барган мәртәбәле залда әйтелгән.
Г. Т. Китмибез!
– Уральскидан Казанга күченеп кайткач, кайсы әдипләр белән аралаштыгыз?
Г. Т. Галиәсгар Камал, Галимҗан Ибраһимов вә бәгъзан Фатих Әмирхан вә башка да интеллигентлар белән.
– Биредә якыннан танышкан беренче язучы, мөгаен, исемлек башындагы Галиәсгар Камал булгандыр. Хәтерлисездер, «Йолдыз» газетасы редакциясендә очрашуыгыз шактый кызыклы килеп чыккан. Ул сезне ишектән керешкә иҗат белән шөгыльләнүче каләм иясе кыяфәтендә түгел, ә «абыйсының бишмәтен кигән» өтек кенә бер авыл малае итеп күргән… Аннары сез аның белән бергә «Яшен» журналында эшләп тә алгансыз. Еллар узган…
Г. Т. Гомер агымы судай ага, кага безне алга таба…
– Хезмәттәшегез Галиәсгар Камалның әдәби эшчәнлегенә 10 ел тулу уңаеннан 1910 елның 5 ноябрендә «Новый клуб» залында «Сәйяр» труппасы артистлары тарафыннан драматургның «Бәхетсез егет» һәм «Бүләк өчен» исемле пьесалары буенча куелган спектакльләр күрсәтелгән. Ошбу үзенчәлекле юбилей кичәсендә сезнең дә катнашуыгыз мәгълүм. Анда Галиәсгар Камал турындагы әүвәлге фикерегез ныгыдымы, әллә канәгатьсезлек ягына таба беркадәр үзгәреш кичердеме?
Г. Т. Минем күңелемдә Галиәсгар әфәнде әсәрләренә моннан әллә ничә еллар элек, ярты сабый вакытымдук, мәхәббәт орлыклары чәчелгән иде. Аның әсәрләрен бу елларда сәхнәдә күрә-күрә… шул мәхәббәт һаман үсә бара, тамыр җәя барадыр. Мин, юбилей кичәсендә Галиәсгар әфәндене алгы сафтан торып, тамагым карылганча кычкырып тәбрик иткәнем кеби, хәзер дә тәбрик итәм…
– Алма төшәрлек булмаган тамаша залында сез генә кычкырып утырмагансыздыр бит. Халык ничек кабул итте?
Г. Т. Бөтен залга тәбрик һәм кул чабу тавышлары яңгырады. «Яшә, Галиәсгар әфәнде! Яшәсен Галиәсгар әфәнде! Яшәсен татар әдәбияты! Яшәсен милләт!» тавышлары залны тетрәткәндә, бөтен яшьләр урыннарыннан сикерешеп торып, Галиәсгар әфәндене әллә ничә кәррә кулларына күтәрделәр… Ихтимал, шул халык арасында иң нечкәргән күңеллесе мин булганмын.
– Дөресен генә әйткәндә, сезнең Галимҗан Ибраһимов белән үзара мөнәсәбәтегез нигәдер шактый киеренке булып кала биргән. Әхлакый кысаларга сыймый торган мондый гайре табигый хәл, бәлки, зур талантлар арасында әледән-әле күзәтелгән гап-гади көнләшүдән киләдер?! Бер казанга сыймау күпләрнең арасын боза. Мәһабәт гәүдәле философ әдиптә милләтнең «тамгалы улы»н фаразлап тою да шушы вазифаны дәгъва кылган затта аңарга карата антипатия тудырырга мөмкин. Әллә әдәби-эстетик карашларыгыздагы кайбер каршылыклар бер-берегезне күрәлмау дәрәҗәсенә җиткерде микән?