Бу сырыыларыгар ханна даҕаны утарсыыны көрсүбэттэр. Арай Ангара бүрээттэрин кытта хабырыйсыы буолбут. Бүлүү, Лена өрүс эҥээригэр олорор табалаах, ынахтаах, сылгылаах омуктар сымнаҕас эбиттэр диэбиттэр. Икки сыллаах айан буолуо диэн былааннаабыттара түөрт сыллаах айаҥҥа кубулуйбут. Бурдуктара бүтэн, хоргуйан, ыксаан кэлбиттэр. Ол оннугар киис тириитэ бөҕөнү аҕалан хааһынаҕа туттараллар. Хара саһылы, уу буобуратын эмиэ хомуйбуттар.
Туруханскайга кэлэннэр, ханна сылдьыбыттарын чып кистэлэҥҥэ туталлар. Ол эрээри ыраах үтүмэн элбэх киистээх, элэккэй дьонноох улуу өрүс баар үһү диэн сурах сири-буору аннынан тарҕанар. Пенданы кытта сылдьыбыт дьон, тоҕо эрэ сулууспаларыттан уурайан, саҥата суох дойдулаан хаалбыттар. Онон бэйэлэригэр балачча элбэх түүлээҕи иҥэриммит буолуохтаахтар диэн сэрэйэллэр.
* * *
Иккис байыаннай экспедиция Тобольскайга тэриллэр. Баһылыгынан Новацкай диэн поляк киһитэ талыллар. 1628 сыллаахха атырдьах ыйыгар Енисейскэйгэ кэлэллэр. Олохтоохтор саҥа дьону хаҕыстык көрсөллөр. Көҥөнөллөр. Енисейскэй воеводата биир эрэ эргэ судноны биэрэр. Кинилэргэ аара Антон Добрынскай баһылыктаах нуучча дьоно холбоһон, Нижнэй Тунгускаҕа диэри барсаллар. Новацкай Нижнэй Тунгускаҕа кэлэн, Пенда кыстаабыт симиэбийэтигэр тохтоон кыстыыр. Ол эргин сылдьар тоҥустартан киис тириитин хомуйар. Бэйэлэрэ эмиэ бултууллар. Сүгүн төлөөбөт тоҥустартан, харыһыктаах киһилэрин тутан ыланнар, аманаат диэн ааттаан, хаайыыга олордон күһэйэллэр.
Эһиилги сааһыгар Антон Добрынскай уонна Мартын Васильев диэн хаһаактар баһылыктаах отучча киһилээх этэрээт тэриллэн, ыраах баар Лена өрүс диэки айанныыр. Дьон чулуутун, хорсунун, сырыыны сылдьыа диэбиттэрин талан ыыталлар. Сорохторо саллан барбаттар. Чугас эргин сылдьан бэйэлэрэ бултуулларын сөбүлүүллэр. Арҕаа Сибииргэ холоотоххо, киис элбэх. Айаҥҥа турбут дьон Бүлүүгэ тиийээри саас эрдэ хаардаахха айаннаан, эрэй бөҕөнү көрөллөр. Ол да буоллар, сындалҕаннаах айантан толлубакка, хаайтарбакка, Бүлүү төрдүгэр тиийэн, Ленаны өксөйөллөр. Сахалар түөлбэлээн олорор сирдэригэр кэлэн кыстыырдыы оҥостоллор. Киис тириитин хомуйаллар. Ол хомуйалларыгар ыаллары түүрэйдииллэр, кыһарыйаллар. Кымньыыны да тутталлар. Ат хомуйаллар. Сэрэххэ кыракый остуруок туталлар. Ол аата, симиэбийэлэрин эргиччи киһи кыайан киирбэт гына, уһуктаах сонос баҕаналары кэккэлэччи туруортууллар. Онно саха дьонун тутан аҕалан үлэлэтэллэр.