– Сотору тэрийиэхпит. Мин Мындай уолга этиэм. Иhиттэххинэ кэлээр. Сөп дуо?
– Сөп. Кэлиэм.
Саттаар саҥа тиктэрбит сарыы сонун санаан аhарда. Дьиэтин диэки хааман иhэн эргиллэн көрбүтэ – кыыс, тыа тумсун эргийэн иhэн, эмиэ кини диэки хайыста. Уол туох эрэ үөрүү долгунугар көтөҕүллэн, чэпчээбит курдук буолбут. Күн чаҕылыгар сырдаабыт күөх халлаан, киэҥ алаас, намылыйбыт хатыҥнар, эйэҥнэhэр ньургуhуннар эмиэ үөрсүбүт курдуктар. «Үчүгэй даҕаны!» диэн саҥа аллайыан баҕарда.
* * *
Улуу өрүс көмүөл мууhун үлтү күөрэлээн, хоту диэки тохтоло суох уhуннаран, аhаран, халаан уута намыhах сири ылан кэҥээн нэлэhийбит. Билигин даҕаны ыраах үөскэ быстах муустар усталлара көстөр. Сибиэhэй балыгы сиэбэтэхтэрэ өр буолбут дьон уу түhэрин кэтэhэллэр.
Петр Бекетов оронугар тиэрэ түhэн сыттаҕына, Лөгөй тойон кэллэ диэн эттилэр. Тоҕо кэллэҕэй? Саха тойотторуттан кини эрэ нууччаларга доҕор-атас буолбута. Атыттар чугаhаабаттар. Атыҥырыыллара биллэр. Атамаан тылбаасчытын Петрушканы ыҥыртарда. Эстэрээппэ дьахтарга «аста бэлэмнээ» диэн соруйда.
Сотору Лөгөй киирэн сүгүрүйэр. Соҕотох. Туох да кэhиитэ суох кэлбитин Бекетов дьиибэргии санаата. Туох эрэ буолбут буоллаҕа дуу?
Маҥнай көннөрү олох-дьаhах, хайдах олороллорун эҥин туhунан кэпсэттилэр. Сахалар сүрүн соруктарын тута этээччилэрэ суох.
Лөгөй аhыы олорон санаатын этиэн иннинэ, тус бэйэҕэр этэбин диэн, асчыт саха дьахтарын таhаартарда. Тылбаасчыттыын үhүө буолан хааллылар.
– Тойон, бу дойдуттан барыаххын наада, түргэнник, – диэн Лөгөй этиэх буолбутун дьэ эттэ.
– Тоҕо диир тойон, – Петрушка Бекетов тылын сахалыы тылбаастыыр.
– Эйигин өлөрөөрү соруналлар. Ол туhунан сир-буор аннынан чып кистэлэҥинэн кэпсэтии баар диэн сураҕы иhиттим. Ону этээри кэллим, – Лөгөй, ким эрэ истиэ диэбиттии, иҥнэх гынан аргыый саҥарар.
– Ким тэрийэрий? Өспөх дуо? – Петрушка эмиэ тойонун тылын тылбаастыыр.
– Ким тэрийэрэ биллибэт. Хааннаах дапсыыр>9 буолуо диэн куттанабын. Биһиги, сахалар, хаан тоҕуннаҕына, ону иэстэһэр үгэстээхпит. Былыр-былыргыттан оннук этэ. Онон эрдэ-сылла дойдулаа, бар. Ол ордук буолуо.
Бекетов, тылбаастатан баран, тугу эрэ нууччалыы саҥарталаата.
– Туох диирий? – диэн Лөгөй Петрушкаттан ыйытар.
– Тойон мин кинилэртэн куттаммаппын диир. Государь илиитэ уһун, биир хаһаагы өлөрдөхтөрүнэ, сүүс туора урдуһу өлөрүөхпүт диир. Инньэ диэн дьоҥҥор этиэҥ үһү. Биhиги куттаҕас дьон буолбатахпыт диир, – Петрушка тылбаастыы үөрэнэн иҥнибэккэ саҥарар.