Холуобунай буруйдаахтартан үлэһиттэрдээх чэкиистэр Иркутскайдааҕы салалталарын сорудаҕын толорон – Коробейниковы, Толстоуховы, Земфировы уо.д.а. кэтээһини сатаабакка, куоттаран кэбиспиттэрэ. Дьэ, маннык «чэкиистэри» губчека бэрэссэдээтэлэ Агеев тутан олорбута. Уонна Мархаҕа тэриллибит концентрационнай лааҕырыгар харабыл оҥостубута. Губчека концентрационнай лааҕыры аспытыттан үрүҥ бастаанньа тохтооботоҕо, өссө күүһүрэн, босхо барбыт тыа баһаарын курдук, иннигэр түбэспити имири солоон, Дьокуускайга чугаһаан испитэ.
* * *
Дьокуускай куорат иһигэр уонна кытыы сэлиэнньэлэргэ байыаннай балаһыанньа уонна комендантскай чаас олохтоммута олохтоохторго бэрт элбэх уустугу, эрэйи-кыһалҕаны аҕалыыһы: киэһэ алта чаастан сарсыарда алтаҕа диэри ким да уулуссаҕа быгыа, онно-манна кэлиэ-барыа суохтааҕа. Анал пароллаах, эбэтэр буруопустаах эрэ буоллаххына наадыйар сиргэр, дьоҥҥор барыаххын сөбө. Ол иһин киэһэ алтаҕа диэри туох баар үлэҕин-хамнаскын, араас наадаҕын бүтэрэ-түмүктүү сатыыр түбүккэ киирэҕин.
Түүн аайы олбуордарын иһигэр суһал наадаларыгар сылдьааччы дьон уулуссаҕа: «Стой! Куда идешь»! «Пароль!», «Показывай пропуск!», «Стоять на месте!», «Немедленно стой!» – уо.д.а. хаһыылары истэллэрэ.
Бэл, саа тыаһа түүҥҥү чуумпуну уйгуурдара. Сарсыарда иһиллибитинэн, милииссийэ хонтуоратыгар элбэх дьону тутан аҕалбыттара иһиллэрэ: киһи ыалдьан суһал көмөҕө эмчити ыҥыра сылдьан түбэһээччи, кистээн көссүүлэһэр пааралар, бэл, суһал наадатыгар нууһунньук, эбэтэр олбуор муннугун-ханныгын көрдүү сылдьааччы түбэспит буолаллара. Биирдэ, бэл, түүҥҥү патруль «Стой! Куда идешь!» хаһыытын «истиэн баҕарбатах», төрүөҕүттэн таас дьүлэй киһини ытан кэбиспиттэрэ иһиллибитэ.>58 Ол гынан баран, олохтоохтор, ханныгын да иһин, сыыйа, комендантскай чаас иннинэ дьыалаларын-куолуларын бүтэрэргэ-оһорорго үөрэнэн барбыттара.
Куорат иһигэр мас-муус тиэйэн аһыыр-таҥнар элбэх дьон баар буолан, тэрилтэлэр уонна чааһынай да ыаллар «бур-бур» буруо таһааран олороллоро.
Быйыл күһүн, куорат иһигэр көһөн киирэн, үлэлээн аһаан-таҥнан олорор икки атастыылар – эдэр дьон, куорат байыаннай хамаандатын хаһаарыматыгар саһаан мас тиэйэн истилэр. Олбуор ааныгар кэлиилэригэр «Интернационалы» ыллаабытынан сулустаах хороох бэргэһэлээх, синьиэллээх, обумуоткалаах бачыыҥкалаах красноармеецтар этэрээттэрэ кэккэнэн тахсан кэллилэр: