Өлүү-тиллии икки ардынан - страница 5

Шрифт
Интервал


Бүгүн тиһэх паастарын эһитэлиэхтээх. Улахан Лээхэптэн кэлэн бу эргин ааһарыгар быйылгы булдун ааҕынан көрбүтэ – алта сүүһү чугаһаппыт этэ. Онон тиһэх сырыытын иннинэ аал уотун аһата-аһата Байанайыттан: «Аакка-суолга алта сүүспүн толорор бэлиэ кырсабын анаан-минээн анаабыллаа дуу… Байанайым барахсан, бааргын-суоххун илэ-чахчы биллэр эрэ. Бачча тухары байанайдаах булчут аатын сүктүм эрээри биирдэ да бэйэҕин биллэрбэтиҥ…» – диэн хаһан да саҥарбатаҕын саҥарбыта, эппэтэҕин эппитэ. Ол этэ-тыына олорон эмискэ этин сааһа аһыллан, куйахата үмүрүтэ туппахтаабыта. Уонтан тахса сыл олорбут балаҕанын атыҥыраабыт курдук эргим-ургум көрбүтэ. Таһырдьа уот ылар мотуора бүтэҥитик бөтүгүрүүрүн курдук, сүрэҕэ тэбис-тэҥҥэ сэлибирээн ылбыта. Оннооҕор үрүҥ эһэ түннүгүнэн төбөтүн уган турарыгар түбэһэ кэлэн баран маннык уолуйа куттамматаҕа. Оннооҕор буолуохха түбэстэ ини, түбэспэтэ ини, уҥуох-уҥуоҕа субу курдук халыр босхо барбытын өйдөөбөт. Арааһа, саҥарыа суоҕу саҥарда, этиэ суоҕу эттэ бадахтаах. Оронун анныттан кырыы дьааһыгын ороон таһааран биир бытыылка ханньааҕы салыбыратан ылан, бүөтүн төлө биэрээт, биир-биэс тыла суох кыһыл чоххо күлүмнэтэ ыспахтаата, ол кэнниттэн бэйэтэ үстэ-хаста омурдумахтаата. Испит арыгыта этин-сиинин сыыйа сылаанньытан дьэ уоскуйа быһыытыйар. Ол түүн туох да буолбатаҕын курдук утуйан тураат, паастарын эһэ барбыта. Мэктиэтигэр тугу да түһээбэккэ утуйбутуттан бэйэтэ да дьиктиргээбитэ.

Ханньааҕын аҥаарын тиһэх пааспар иһиэм диэн илдьэ иһэр. Булт сезонун түмүктүүр күнэ, онон хайаан да Байанайыгар махтанан сирин-уотун аһатыахтаах – булт булгуруйбат сокуона. Быйылгы курдук өлгөмнүк бултуйбут сыла суоҕа. Биир эрэ сыл түөрт сүүстэн таһаара сылдьыбыта. Онон эбитэ дуу, түбүк бөҕөҕө олорор-турар бокуойа суох тула эргийэ сырытта. Урут кэргэнэ, оҕолоро кыстаһар эрдэхтэринэ сынньалаҥа сүрдээх эбит. Наар кураанах таҥас, сылаас дьиэ, бэлэм ас. Кырса таҥастаныыта түбүктээҕин быйыл дьэ биллэ. Аны бу дойдуга соҕотоҕун сананыа суох. Кыс устата икки төгүл ыксаталаан ылла. Туох баҕайыта эбитэ буолла. Арыый сололонноҕуна, Киһилээххэ баар полярнай станцияҕа баран көрдөрдөҕүнэ табыллыыһы. Дьэ уол оҕо уйана-хатана биллэр дьылын киһитэ кини буолан тулуста.

Тиһэх пааһыгар күн арҕаалыыта тиийдэ. Ыттар үөрэнэн хааланнар соруйтарыыта суох бэйэлэрэ тохтууллар. Үөрүйэх баҕайытык ураҕас маһынан сыарҕатын ханна да барбат гына чигдигэ батары аста.