Инньэ гынан аҕыстааҕар, сэрии саамай үгэнигэр, ийэтин балта ааҕы кытта Дьокуускайга тахсыспыта. Билигин Хара Уулаахха ааспыт оҕо сааһын санаатаҕына, этэ тардар. Күтүөтэ Н.И. Ушницкай силиэдибэтэл дуу, борокуруор дуу быһыылааҕа. Бэстилиэттээҕэ. Арыт күн онтун сыттык анныгар хаалларан үлэтигэр барара. Оччоҕо оройунан көрбүт уолчаан ол күнү быһа бэстилиэтинэн оонньоон тахсара. Кэмигэр үчүгэйэ сүрдээҕэ чахчы, оттон дьыл-күн аастаҕын аайы алҕаска биир эмэ оҕону дэҥниэн сөбүн санаатаҕына, билигин да этэ тарпытын бэйэтэ да билбэккэ хаалар. Эдьиийэ – ийэтин балта – Настаа бопсо сатыырын истиэх бэйэлээх буолуо дуо!
Дьокуускайга кэлэн Күөх ырыынак утары баар икки этээстээх мас оскуолаҕа үөрэнэ сырыттаҕына, иитэ ылбыт дьоно атын оройуоҥҥа үлэлии баран хаалаллар. Кинини Горькай уулуссатын 62-гэр олорор Куома диэн аймахтара оҕонньорго хаалларан кэбиһэллэр. Уол үөрэнэн бүттэҕэ ол, ким да хонтуруоллаабат киһитэ хайыай! Инньэ гынан кылааһын тахсыбытын-тахсыбатаҕын бу диэн өйдөөбөт, хата уулусса оскуолатын бэрт хамаҕатык ылыныах быһыылаах эбит этэ. Саастыылаах оҕолоругар кимҥэ да атаҕастаппакка, күннээн-күөнэхтээн сырыттаҕына, сэрии бүтэһик сылыгар аҕата тиийэн кэлэр. Барашков диэн борокуруор аҕатын дьыалатын хат көрөн, босхолоппута үһү.
Аҕата ол кэлээт, Бүлүү Баппаҕаайытыгар кэргэн кэпсэппит. Онно көһөн тиийэллэр да уһаабаттар. Сүөһүлээх-астаах сэниэ дьахтар биир ынаҕын акка атастаспатаҕын иһин арахсан хаалаллар. Бүлүү куоратыгар хайыһарынан киирэн бурдук соһон тахсарын ыарырҕаппыт буолуохтаах, ол иһин аттана сатаатаҕа буолуо. Уолун Гуорунай Атамайыгар аҕалан балтыгар хаалларар, бэйэтэ былыр үйэҕэ быралыйбыт Намыгар ааһар. Эдьиийэ Матырыас кэргэнин аҕата Чылаа оҕонньорго чобой буолан уол кыһыннары-сайыннары холкуос үлэтигэр тэҥҥэ сылдьыһар киһи буолар. Дьэ, бу оҕонньор уончалаах уолу олох оскуолатыгар уһуйар. «Киһи кыайбата диэн суох», – диэн тыллаах кырдьаҕас эбитэ үһү.
Уйбаан билигин даҕаны бу оҕонньору олус үчүгэйдик ахтар. Хотоойулаах санааҕа, тугу баҕарар кыайарга-хоторго, олох араас мындырыгар үөрэтэрин таһынан, дьону харахтарынан араарарга уһуйбут:
– Тоойуом, киһи туох санаалааҕа, кимэ-туга хараҕар сурулла сылдьар куолута. Тымныы харахтаах дьонтон өрүү дьалты тутта сырыт. Иннигин биэрбэтиҥ үчүгэйин үчүгэй эрээри бэркэ бэрт түбэһээччи. Эн үөрэммэккэ хаалбыккыттан хомойума. Үөрэхтэннэххинэ, өй мөккүөрүгэр өлөргүн да кэрэйбэт киһи тахсар чинчитэ баар. Үлэ сатабылын төһөнөн элбэҕи баһылыаҥ, соччонон дьон эйигин бэйэлэригэр тэҥниэхтэрэ. Үлэттэн өлбүт суох.