– Дьэ, кырдьык курус көстүү. От-мас суох дойдута эбит, хаһан бу сайыннара кэлэн сылыйар буоллаҕай? – Ананий эмиэ бу хобдох көстүүнү көрөн, санаарҕаабыттыы саҥарда.
Син балачча буолан баран Ил-14 самолет кэлэн түстэ. Бастакы бөлөх уолаттары капитан Прозоров бэйэтэ салайан, Провидение буухтатыгар илдьэ барда. Кыһыл кутурук Ил-14 уһун баҕайы балаһа устун тирилээн-тарылаан сүүрэн өҥдөрүҥнээт, көтөн тахсан сопкалар быыстарынан көтө турда.
Эрчимнээх Ананий остолобуойга аһыы бардылар. Арай утары эргэ саллаат бэргэһэлээх, чараас ырбаахылаах сэргэх сирэйдээх-харахтаах уол сүүрэн тэлэкэчийэн иһэр эбит.
– Хайа доҕоор, бу тоҥмоккун дуо? – диэн Эрчимнээх соһуйан ыйыппыттарыгар, уоллара олох да үөрэн-көтөн туран:
– Кожанай кууркабын биир гражданскай нуучча киһитигэр сүүрбэ солкуобайга атыылаатым. Киһим: «Байыаннай чааска тиийдэххинэ, «дедтар» син биир былдьаан ылыахтара, хата миэхэ сүүрбэ солкуобайга атыылаа», – диэтэ. Мин уһуну-киэҥи толкуйдуу барбакка, сүүрбэ солкуобай диэн улахан харчы дии санаан үөрүүнэн атыылаан кэбистим. Саатахха, бэҕэһээ Магадаҥҥа, уолаттары кытта буфекка ыстакаанынан кыһыл арыгы атыылыылларын ылан иһэммит, патруллар харчыбытын туура тутан ылбыттара. Ол иһин аччыктааммын ыксаан, ити кууркабын атыылаатым. Итиэннэ остолобуойга баран аһаан абыранным…
– Оттон бэйэҥ ким диэҥҥиний? Хантан сылдьаҕын?
– Горнай Солоҕонуттан сылдьабын, Олег диэммин… Семенов…
– Оттон, бу саллаат бэргэһэтин хантан ыллыҥ? – Эрчимнээх сытыы-хотуу биир дойдулаахтарын сөҕөн, күлсэ-күлсэ, ыйыттылар.
– Ээ, биир чукча уолун кытта хаһыатынан оҥорбут кумааҕы бэргэһэбэр атастастым… – уоллара эмиэ күлэ-күлэ, тымныы тыалтан көмүскэнэн ыгдаччы туттан баран, аэропорт диэки сүүрэ турда.
Кэнники рейстэн хаалбыт уолаттар, аны Провидение буухтаҕа самолет көппөккө, арыаллаан иһэр сержаннары кытта хоно хаалар буоллулар. Эрчимнээх иккиэн утуйар сири булан, утуйардыы оҥоһуннулар. Олорон эрэ айан дьонун көрө-истэ олордулар. Эрчим бэркэ сэҥээрэн уонна дьиибэргээн, олохтоох омуктар таҥастарын көрдө-иһиттэ. Чукчалар саастаах, кырдьаҕас өттүлэрэ таба тириититтэн тигиллибит кухлянкаларын түүтэ бурҕаҥнаабатын диэн, тас өттүгэр араас дьэрэкээн ойуулаах сиидэс таҥаһынан, хах тигэн бүрүйэллэр эбит. Хата онтукалара бэрт сиэдэрэйдик көстөр. Ордук кинини эмээхситтэр, сааһырбыт дьахталлар сирэйдэригэр татуировкалаахтара сөхтөрдө. Ол курдук, муннуларын төбөтүттэн саҕалаан, икки күп-күөх сурааһын ойуу сүүстэринэн үөһэ тахсан, баттахтарын саҕатыгар тиийэн холбоһон хаалаллар. Уонна уостарын аллараа өттүттэн уонча көнө сурааһын сэҥийэлэрин аллараа өттүгэр тиийэн түмүктэнэллэр. Иэдэстэрин ойуута араастаан эриллэн, чэчэгэйдэриттэн үс сурааһын буолан сыҥаахтарын ортотугар тиийэн бүтэр. Уол худуоһунньук буолан ити ойуулары улаханнык сонургуу көрдө. «Индеецтэр курдук тигиилээх сирэйдээхтэр эбиттэр дуу?» – дии санаата. Ол иһин олохтоохтортон ээр-сэмээр ыйыталаһан көрдө да, күттүөннээх эппиэти ылбата. Дьон араастаан быһаарар. Сорохтор: «Ити ойуу кинилэр баай төрүттээхтэрин көрдөрөр…» эбэтэр судургутук: «Кыраһыабай буолан көстөөрү, киэргэнэн сирэйдэригэр национальнай оһуор курдук татуировка оҥортороллор…» – диэн быһааран биэрдилэр. Ону таһынан Эрчим Чукоткаҕа эскимостар олороллорун истэн наһаа соһуйда. Кини эскимостар Аляскаҕа эрэ олохтоох омуктар диэн толкуйдааҕа. Онтуката баара, манна аҥаардас эскимостар олохсуйан олорор бөһүөлэктэрэ хас даҕаны сиргэ баарын саҥа биллэ.