– Ийээ, кырдьык да, мин аармыйаҕа барыыһыбын. Оскуола учуутала мин идэм буолбатах эбит… – диэтэ.
– Эс, оттон быйыл үөрэх дьылыгар үлэлээн бараҥҥын, аны күһүн үөрэххин салгыы Хабаровскайдыахтаах этиҥ дии?
– Оннук этэ да, идэбин сыыһа талбыппын. Билигин оскуолаҕа уруһуй, ырыа, физкультура уруогун олох улахаҥҥа уурбаттар. Туһата суох предмет курдук көрөллөр. Ол оннугар ахсаан, физика, нуучча тылын учууталлара өрө тутуллаллар.
– Ама оннук буоллаҕай, учуутал аата учуутал ини… – ийэтэ саарбахтаабыт курдук саҥарда.
– Суох, оннук буолбатах… Хас чиэппэр түмүгүн аайы, педсовекка эн үрдүгүнэн көтөллөр. Ол кинилэр, учуутал оҕолоро, хайаан даҕаны «отличник», «хорошист» буолуохтаахтар үһү.
– Оттон ол сөп буолбатах дуо?
– Баҕар, сөп буолуо даҕаны… Черчение уруогар биир даҕаны чертеһы, дьиэтээҕи үлэтин, саараама, оҥорботох оҕоҕо «халлаантан» ылан түөрдү, биэһи туруоруохтаах үһүбүн.
– Оттон ону күһэйэн оҥорторуоххун?
– Элэ-была тылым бүтэн, сороҕор бэйэм көмөлөһөн оҥорорум үрдүнэн, ыал мааны кыргыттара аһаҕастык: «Сатаабатыбыт», – диэн баран олороллор. Онтон ол оҕолорго хантан ылан сыана туруорабын? Завуч: «Кыайан үөрэппэккин. Хайаан даҕаны бу оҕоҕо үчүгэй сыананы туруордаххына табыллар. Оскуола үөрэҕин бырыһыанын түһэрээри гынаҕын дуо?» – диэн бэрт кытаанахтык дьаһайан кэбиһэр. Онон бүтэр, хайыаххыный?
– Ээ, оччоҕуна эн эмиэ тоҕо сыананы харыстаатыҥ? Түөрдү, биэһи туруоран иһиэххин… – ийэтэ кини этэрин улахаҥҥа уурбат курдук, бэйэтин санаатын этэ олордо.
– Дьэ, ити баар, оччоҕо тоҕо мин үөрэтэбин? Оҕолор син биир «Ырыа, уруһуй, физкультура уруоктарын таах солуута суох үөрэхтэр» дии саныыр буоллахтарына. Ону сүрүн предмеккэ үөрэтэр учууталлара эмиэ итинник сыһыаннаһар буолбуттарын кэннэ, биллэн туран, бу уруоктары суолтаҕа уурбаттара сөп да курдук…
* * *
Сарсыныгар үлэ чааһын саҕаланыыта Эрчим оройуоннааҕы военкомакка тиийдэ. Сэкирэтээр кыыска туох наадаҕа кэлбитин этээт, военком хоһугар ааста. Ааны тоҥсуйан иһирдьэ киирбитэ, аҕам саастаах капитан званиелаах саха киһитэ остуол үрдүгэр сытар элбэх кумааҕыны өрө-таҥнары бэрийэ, сыымайдыы олорор эбит.
– Дорообо, товарищ капитан, призывник Быгаанап Эрчим Петрович диэммин. Повестка туттум, ол эрээри мин бэйэм тылланан туран аармыйаҕа барарга бэлэммин биллэрэбин.
Капитан соһуйбут киһи курдук, эдэр уолу үөһэттэн аллара көрөн ылла уонна ойон турда. Ол кэнниттэн чиҥ-чиҥник үктээн, Эрчимҥэ чугаһаан кэлэн: