Қазіргі үш тілді меңгеру жоспары, ХІХ ғ. аяғында ХХ ғ.
басындағы қазақ интеллигенцияның пайдаланған білімі еді. Өз мамандықтарынан бөлек қазақ интеллигенттер ана тілімен қоса, орыс тілін, бірнеше шет тілдерін меңгерген адамдар. Атамыз бес тілді білген кісі. Орыс тіліндегі өмірбаяны бірде бір орфографиялық, стилистикалық қатесіз жазылған. Оқыған адам үшін тура әдеби туынды сияқты қызығушылықпен оқылады. Осы жазбадан атамызды талапты, мақсатына жететін, жан-жақты білімді, қайратты, қазақ елінің жанашыры ретінде көруге болады. Телдің замандастары, құрдастар арасында әзілқой, қалжынды түсіне де көтере де алатын, өзге ғана емес өзі туралы да сын айта білетінің еске алады. Телді жақын білген жерлесі, әрі әріптесі Мұханбетов Сахан ол туралы естелігінен өте таза, ашық мінезді, кең пейілді адам дейтін. Дауысын көтермей әнгімесін айтқанда кез келген адамның жүрегін баулай әкететін.
Өмірбаянында жазғандай, Тел Жаманмұрынов 1888 жылы 25 ақпанда кедей малшаруанын отбасында Торғай облысының (қазір Ақтөбе обл.) Аманкөл болысының Ырғыз уезінің № 4 ауылында дүниеге келген. Екі жасында әкесінен айырылып, атасы Дәулетімбеттің қолында өскен (атасының лақап аты – Жаманмұрын). Отбасындағы материалдық қиындықтарға қарамай, Жаманмұрын алты жасар немересін Аманкөл ауылдық қазақша-арабша мектебіне берген, одан әрі Ырғыз орыс-қырғыз екі сыныптық училищесінде оқытқан. Телдің жазуы бойынша, бұл атасының оның бозбалалық ойындарынан, домбыра, балалайка тартудан алшақтау амалы еді. Телдің білімге деген құштарлығының жоғары болғанын, бала кезінен аса қызығушылықпен көп оқитынан байқауға болатын. Ы. Алтынсарин 1864 жылы ашқан Ырғыз ауылдық мектеп – ХІХ ғ. екінші жартысынан келе жатқан көне оқу орын. Оның туысы, бірге оқу саласында жұмыс атқарған дарынды кісі – Сарыбатыров Бөлебай, мектеп директоры, білім бөлімінің инспекторы, Телдің болашақ қайын атасы. Мектепте балалар дін саласынан бөлек орыс тіліндегі сауатын, математика сабақтарын
өткен. Бұл училищені У.Құлымбетов, Т.Жүргенов, Т.Шонанов,
Б.Алманов, К.Сейдалин, ағайынды Түнгашиндар, Т.Баймурзин және т.б. көптеген белгілі қазақ интеллигенцияны құраған зиялы адамдар бітірген. 2010 жылы «Ырғыз» энциклопедиясында өз өлкесіне деген үлкен махаббатымен жазылған, Ырғыз даласы арқылы Желмая түйесін мінген бақытын іздеген Асанқайғы жолы өткен делінген. Сақ жігіті – Шырақ, осы жақтын құмдарына парсы шахы Дарий І әскерін құрту үшін адастырып әкеліп, сол жерде өзі де батырлық жасап қаза тапқан. Ырғыз өзенінде Хорезм шахы Мұхамедпен Шыңғысханның үлкен баласы – Жошы соғысқан. Бұл жерден Алтын Орданың ханы Тоқтамыс, ақсақ Темірдің әскерлері өткен. Кіші жүздің биі – Әйтеке, осы өлкеде өз шешімдерін жүргізген. Бұл жерде 1731 ж. 10 қазанда кіші жүздің ханы – Әбілқайыр орыс патшайымы Анна Иоановнаға антын берген. 1845 жылы Орынбордан Хиуаға барар жолда форпост Жармола (Ырғыз) ашылған. 1858 жылы Ф.Энгельс «Ресейдің Орта Азияға кіруі» атты мақалада бодандықтау (колонизация) туралы жазып, Ырғызды атап өткен. Т.Г. Шевченко Маңғыстауға айдалынған кезінде, аз уақыт Ырғызда тоқтап, өз күнделігінде жазу қалдырып, қаланың көрінісіне сурет салған. Осы жерден көш өткенде Абайдың атасы – Ырғызбай туылған деген деректер бар.