Бөгөнгө оазис – йәншишмәләр ҙә Туфандан ҡалған Көньяҡ Уралға оҡшаған бушлыҡтарға йәшәү йәме биреп һәм янындағы үҫемлектәргә, ҡош-ҡортҡа, әҙәм балаларына йән аҫырау өсөн сығанаҡ булып, боронғо Уралдағы әһәмиәтен бөгөн дә юғалтмай, “шылтырап матур ағып” яталар… Ҡобайырҙың ошо Урал тауҙарының диңгеҙҙә өйөлгән үле дейеү кәүҙәләренән барлыҡҡа килеүе тураһында һөйләгән иң фантастик өлөшө Туфан ҡалҡыуҙың “икенсе моделе” тип юғарыла аталған теория өсөн ифрат мөһим фактик мәғлүмәттәр сығанағы булып тора:
1. Туфан һыуы бөтә ара – тирәгә йәйелеп, “киң диңгеҙ” хасил иткән.
2. Ул һыуҙың тәрәнлеге тауҙарҙы күмгән.
3. Туфан һыуы бик ҡаты ағым булып, күмелгән тауҙарҙы йыуып, үҫемлектәрен алып китеп, ҡурҡыныс дейеүҙәр кәүҙәләренә оҡшаш итеп уларҙың ҡатмарлы геологик төҙөлөшөн асҡан.
4. Ошо беҙҙең ҡарашҡа, бәхәсһеҙ күренгән һығымталарға тағы ла бер өҫтәлмә лә хәҡиҡәттән ситләшеү булмаҫ кеүек.
Был “диңгеҙҙә” шул һыу һәләкәтенең шәһите булған кешеләр тере ҡалырлыҡ ҡоро, һыу баҫып бөтмәгән урындар ҙа ҡалған; күрәһең ул урындар Ямантау һымағыраҡ бик бейек түбәләр йә һырттарҙа булғандарҙыр. Ошондағы кешеләр ташҡындың иң юғары мәленән һуң һыу ҡайта башлағас диңгеҙҙә барлыҡҡа килгән тауҙарҙы үҙ күҙҙәре менән күреп, уларҙың һөйләгәне, “ти” ҡушып, ҡобайырға индерелгән.
5. Моғайын, ташҡындың иң көслө осоро бигүк оҙаҡ дауам итмәгәндер, сөнки бөтә ара – тирәне ҡаплаған ташҡын айҙар, йәки йыл буйы аҡһа, ваҡиғаларҙың шәһиттәре лә һыуыҡтан, астан, эсәр һыуһыҙ һәләк булырҙар ине. Был фараз фәнни ҡарашҡа тап килә [5].
6. Туфандан ҡалған тоҙло һыулы күлдәр
Үҙәндәрен ағын ташҡын һәм әүәлге сөсө һыулы диңгеҙ боҙған йылғаларҙың ҡабат юл ярғаны.
Ниһәйәт, был Туфан һыуының диңгеҙҙән (был осраҡта Төньяҡ боҙло океандан) сығып килеүенә иң баҙыҡ дәлил – уның эсергә яраҡһыҙ булыуы. Шул мәсьәләне ҡарайыҡ. Ағын һыу баҫып үткән ерҙәрҙә, ғәҙәттә йыш ҡына, соҡорло урындарҙа тигеҙлек, ә шундайҙарында – һыу йыуған йырындар барлыҡҡа килә. Ошо күренеш арҡаһында, ташҡын һыу йылғалар селтәренең күп урындарҙа юлын быуып, тәбиғәттә быуаттар буйына көйләнгән һыу әйләнешен тамам, аҙаҡ сиккә килтергәнсе, боҙғандыр, тип уйларға була. Ундай урындарҙа диңгеҙ һыуынан ҡалған күлдәрҙең һыуы, тоҙло булғанға күрә, эсергә ярамаған, шуға күрә бөтә ҡоро ер йән эйәһе һыуҙы шишмәләрҙән генә эсергә мәжбүр була. Был турала ҡобайырҙа