8. “Урал батыр”ҙағы боронғо тәбиғәт тураһындағы мәғлүмәттәрҙең бөгөнгө фәнни ҡараштарға тап килеүен, хатта раҫлауын, ҡобайырҙағы рухи мираҫты(С.Ғәлләмов) аңлатыу өсөн тик бер фаразға ғына таянырға мөмкин: Урал тауҙары утрауында Туфандың емергес һәләкәтенә тиклем шунда һыу баҫыуҙан ҡасып килеп тупланған күп һанлы ҡәбиләләрҙең үҫешкән, үҙенсәлекле, таш быуаттар технологияһына нигеҙләнгән, әлегә фәнгә бик аҙ билдәле булған ниндәйҙер працивилизацияһы йәшәгән, ахрыһы.
1. Кешелек тарихында донъяны һыу баҫыуының
сәбәптәре тураһында фәнни теориялар һәм фараздар
Башҡорт халҡының ҡобайыры “Урал батыр”ҙа һәм башҡа халыҡтарҙың ауыҙ – тел ижадында, иҫке яҙма әҫәрҙәрҙә иҫкә алынған борон заманда ҡоро ерҙе һыу баҫыуының(Туфан ҡалҡыуҙың) сәбәптәре тураһында 20 – се быуаттың иң аҙағында, һәм 21 – се быуаттың тәүге 10 йыллығында ғына геология фәнендә ғәжәпләндергес яңылыҡтар мәғлүм булды. Был фәнни асыштар, белгестәр тарафынан әлегә йә теория, йә фараз(гипотеза) тип кенә баһаланыуға ҡарамаҫтан, “Урал батыр”ҙағы ваҡиғаларҙы тәбиғәт фәндәре ҡанундары күҙлегенән яңынан байҡау мөмкинлектәрен ифрат ныҡ киңәйтергә һәм шуның арҡаһында ҡобайырҙың йөкмәткеһен тәрәнерәк аңларға өр – яңы нигеҙҙәр барлыҡҡа килтерҙеләр.
Донъяны һыу баҫыуының сәбәптәрен хәбәребеҙгә ҡулайлаштырыу маҡсатында, ике төркөмгә бүлеү һүҙҙе ябайлата. Ләкин былай бүлеү бик шартлы ғына, сөнки был бик яңы фараз – теорияларҙың уртаҡ яҡтары ла байтаҡ:
а) Һыу баҫыу ваҡиғалары плейстоцендә – Ерҙәге ҙур боҙланыу дәүерендә – бынан сама менән 18000-12000 йыл тирәһе элегерәк ваҡыт араһында булған.
б) Шул осор Евразия һәм Төньяҡ Американың төньяғында боҙҙан торған дамба(быуа) барлыҡҡа килгән.
в) Шул сәбәпле Азияның да, Европаның да Төньяҡ боҙло океанға ҡойған йылғаларының тамаҡтары быуылған.
Беҙ бында 1-се модель буйынса һыу баҫыуы тигән ҡарашты аталы – уллы А.Н. һәм В.Н. Карнауховтар нигеҙләп яҡлайҙар (1999 й.). Улар иҫбатлауынса, әле аталған йылғаларҙың һыуы Донъя Океанына кире ҡойола алмауы сәбәпле Евразияның төньяғында ғәйәт ҙур майҙанлы сөсө(тоҙһоҙ) һыулы диңгеҙ барлыҡҡа килгән, тип фаразлана [1],[2],[3]. Ул ерҙе яйлап баҫҡан диңгеҙҙең майҙаны һәм тәрәнлеге тураһында аныҡ ҡына төплө фәнни мәғлүмәттәр әлегә юҡ; ләкин был бик ауыр мәсьәлә һанала, сөнки был һандар ул дәүерҙәге яуым – төшөм, һыуҙың быуға әйләнеп осоуы һ.б. тураһындағы иҫәпкә алыуы ҡыйын мәғлүмәттәргә ныҡ бәйле. Беҙҙең алып барасаҡ хәбәребеҙ өсөн шуныһы мөһим – ул диңгеҙ Уралды бер ваҡытта ла күммәгән[1], [2]. 1-се һүрәттәге картала шул сөсө һыулы диңгеҙҙә Урал тауҙарының утрау рәүешле “дүрт яғын диңгеҙ уратҡан” “бер урын” булып ҡалғаны асыҡ күренә [1], [4]. Ошо хәл, диңгеҙ бер сигенеп, бер тағы ла яйлап килеп баҫып, бынан 11640 йыл элегерәк ваҡытҡа тиклем дауам иткән[1]. (10-15 мең йыл элек, тип тә самалау бар [2]). Шул саҡта, Босфор – Дарданел проливтары йырылып киткәс, Урал тауҙарынан көнбайыштағы һәм көньяҡтағы тигеҙлектәр баҫҡан һыуҙан арнығандар, тип фаразлана[1]. Нәҡ ошо ваҡыттан башлап бөгөн дә дауам иткән Ерҙәге һуңғы йылы осор – Голоцен – башланған, тигән ҡараш әле хөкөм итә.