Үһүйээннэр, номохтор - страница 41

Шрифт
Интервал


II үһүйээн. Булгумар Кыргыдайга Ыарыкчаан тумуһаҕар олорбут. Лаппа кырдьыбыт кэмигэр. Икки уола аҕаларыгар кэлэн үҥсүбүттэр: «Хаҕын тойоно икки илиммитин уоран барда. Аар тойон аҕабыт, илиммитин төннөрөр сүбэни бул, көмөлөс», – диэбиттэр.

Онуоха аҕалара эппит: «Кыра уол тиийэн илимнэргин ыл. Күн тахсыыта утуйа сытар кэмэ буолуохтаах. Биһиги ураһатыгар тиийэрбитин сабаҕалааҥҥын, Соҕообут ортотун тыынан устан ааһан бараҥҥын, хаһыытаар: «Хаҕын хоһууна хара түөкүн, илимнэрбин ыллым. Сиппит сиргиттэн ыл!» – диэн. Олус тиэтэйимэ. Мин эппиппин үчүгэйдик өйдөө!» – диэбит.

Уол, аҕата Соҕообут ортотун да ааһа илигинэ, илимнэрин ылбыт, күөл ортотугар тиийбэккэ эрэ, аҕата эппитин курдук, хаһыы-ыһыы бөҕөнү түһэрбит. Хаҕын хоһууна, ураһатыттан сүүрэн тахсан, уолу ох саанан көхсүн хараҕар түһэрбит. Уол өлөн уу күндээрэ түспүт. Булгумар иккис уолунаан ураһаҕа сырсан тиийэллэр, ураһа аанын тэлэйэ баттыыллар. «Хаҕын хоһууна хара түөкүн, оҕолорум илимнэрин уора уораҕын, өссө өлөртүү олорбуккун, аахсар күммүт буолла!» – диэбит Булгумар хоһуун. Онуоха Хаҕын хоһууна алтан күөһү түөһүгэр саба туттубут уонна: «Аҕа тойонуом, аһын!» – диэн көрдөспүт. Булгумар, ону ол диэбэккэ, алтан күөһү курдары ытан, охторон түһэрбит. Ону көрөн туран, иккис уол: «Хаҕын хоһууна хара түөкүн, илиммитин уоран, бырааппын өлөрөн бараҥҥын, эн да умса түһэр күннээх эбиккин ээ», – дии-дии сирэйин тэпсибит. Онуоха Хаҕын хоһууна, хаһыыра түһээт, тэпсэ сылдьар уолу аллараттан ох саанан ытан өлөрбүт.

Булгумар икки уолун өлөртөрөн төннөр. Итинтэн сибээстээх Булгумар Тумуһаҕа диэн аат Соҕообукка үөдүйбүт. Ити Соҕообут арыытыгар кыргыстары кытары сэриилэспит «окуоппалара», ытыспыт охторо маска хатаммыттара баалларын урут көрөллөрө эбитэ үһү.

III үһүйээн. Булгумар кырдьан олордоҕуна, Ыарыкчааҥҥа олордоҕуна, хас да киһи кэлэн ыалдьыттаабыттар.

«Былыр ытаргынан аатырарыҥ. Тугу эмит көрдөрүөҥ буолаарай?» – диэн көрдөспүттэр. Ону: «Ыарыкчаан атаҕын уҥуор таба барааҕа олорор, ону ытан көрүөм», – диэбит уонна ох саанан ыппыт. Уонна эппит: «Ити бараахтан уонча хаамыы иккис бараах олороро, ону тиһэ көрөн ыппытым. Баҕар, табыллыбыта буолуо. Көрөөрүҥ», – диэбит. Баран көрбүттэрэ, икки бараах төбөлөрүн быһыта көтүппүттэр, өлө сыталлар эбит. Ити 400 м кэриҥэ сиртэн таппыт эбит. Олус да кыраҕы, олус да бэргэн ытааччы эбит. Ох саа тэбэрэ эчи ырааҕын!