Онтон саха сабардаан, бу сири баһылаабыт. Ол кэнниттэн биһиги өбүгэбит Андайбыт тахсыбыт, балыктаан сиэн сыппыт.
Тылы быһаарыы:
> 1Үрэн – эбэҥкилэр «дьаалатынан сылдьар, олох-дьаһах оҥосторго кыһаммат» диэн ис хоһоонноох тыллара буолуон сөп (Сравнительный словарь тунгусо-маньчжурских языков: материалы к этимологическому словарю. Т. 2. – Л.: Наука, 1977. С. 289).
Василий Николаевич Михайлов-Баһылайкаан. Ньурба, Чуукаар нэһилиэгэ. 1968 с. кэпсэтэрбэр 74 саастааҕа.
Үс чукча кыыһа манна олоҕуран олорбуттар үһү. Манна өлбүттэрэ үһү үһүөн. Кыргыттар, мыраан төбөтүгэр үҥкүүлүү туран, үһүөн өлтөр үһү диэн таак сэһэн баар.
Биирдэрэ инньэ соҕуруу Малдьаҕарга барбыт үһү. Биирдэһэ – Өҥөлдьөҕө. Саамай улаханнара бу Эбэҕэ хаалбыт. Үһүөн үс күөл иччитэ буолтар: Малдьаҕарга – Киэҥ Күөл диэҥҥэ. Өҥөлдьөҕө – Хаарыҥда диэн күөлгэ. Улаханнара бу Чуукаар диэн күөлгэ иччи буолбут. Хаар маҥан баттахтаах эмээхсин.
Бастаан нэһилиэккэ кинээс буолбут киһи, быыбардаммыт киһи: «Нэһилиэгинэн хорон уутун түһэрэн, уолба оҥоруохха», – диэбит.
Инньэ дии сырыттаҕына, түүллээхтэргэ биллибит хаар маҥан баттахтаах эмээхсин: «Мин уубун хамсаппатын. Ийэ уубун хамсаттаҕына, бэйэтэ бэйэтиттэн кэмсиниэҕэ», – диэн илдьиттээбит. Ону ол түүллээх киһи манныгы төһөөтүм диэн кинээскэ кэпсээбит. Ол иһин ол кинээс уурайан хаалбыт. Хордорботох.
Сааба аҕабыыт диэн аҕабыыт, мураанын төбөтүгэр мэлиибэн ыллаан, кириэс туруораары, кириэһин оҥотторон бэлэмнээн сыттаҕына, биир түүллээххэ биллибит эмиэ хаар маҥан баттахтаах эмээхсин. Илдьиттээбит аҕабыыкка: «Мин төбөбөр кириэс таһааран аспатын. Астаҕына, бэйэтэ бэйэтиттэн кэмсиниэҕэ», – диэбитин түүллээх киһи аҕабыыкка кэпсээбит. Ол иһин ол аҕабыыт, кириэс аспакка, уурайан хаалбыт.
Сергей Иванович Алексеев (1918). Ньурба, Таркаайы. Орто үөрэхтээх, учуутал. 1969 с. суругуттан.
Былыр киһиттэн ураты улахан, модьу, күүстээх Чолоһуйа диэн киһи олорбут. Ол олордоҕуна, Дьокуускайтан биир атыыһыт эргинэ, атыылаһа тахсыбытын, тугу да ордорбокко талаан баран, бэйэтин көннөрү ыыппыт. Дьокуускайга тиийэн кэпсээбитин кэннэ, ону иэстэһэ, Чолоһуйа аатыгар үс туус маҥан аттаах киһи тахсыбыттар. Чолоһуйа туу көрө барбыт. Дьиэҕэ эмээхсинэ эрэ баар эбит. Ол олордохторуна, тыаны ортотунан улаханнаах диэн киһи тымтайын сүгэн кэлэн, тиэргэҥҥэ «лип» гына ууран баран, үс аты дьэ өйдөөн, чарапчыланан көрөн баран «Тоҕо кыраларай, сүөһүлэр дуу, тугуй дуу?!» – диэн сөхпүтэ үһү. Дьиэтигэр үс киһи олорорун көрбүт да, тугу да саҥарбатах, хайыһан да көрбөтөх. Эмээхсинэ улахан баҕайы буор күөстэн улахан мас кытахха балык хоторон биэрбитин, аҕыйахтык сапсырыйбыт уонна, көхсүн этитэн баран: «Хантан сылдьар оҕолоргутуй?» – диэн ыйыппыт. «Дьокуускайтан сылдьабыт», – диэбиттэр. Онуоха: «Быы, тоҕо кыраларай. Дьокуускайтан сылдьабыт диэхтииллэр ээ», – диэбит.