МУЛОҲАЗА: шаҳар назарияси. Ўқув қўлланма - страница 16

Суза

Сузада Эстер малика бўлди ва яҳудийларни геноциддан қутқара олди. Шуш Дониёр деб номланган жойда Дониёр пайғамбарнинг қабри бор, у ерда ушбу ҳудудда қазиб олинмаган ғайриоддий тош билан белгиланган. Кейинчалик, Сюзен юбилейлар китобида унинг катта ўғли Эламнинг ҳукмронлик қилган Шеми, Сузада Эламнинг ўғли (ёки қизи) сифатида қайд этилган.

Аккад қироли, Саркад Аккад, Сузани (Шушан) Аккадия империяси таркибига киритган – бу милоддан аввалги 2330- йилда содир бўлган. Милоддан аввалги 2240-йил Элам ҳукмдори Кутик-иншушинак (пузур-иншушинак) қўзғолон кўтариб, Сузани озод қилгунча шаҳар Аккад вилоят маркази бўлган.

Янги шумерлар даврида Сузани милоддан аввалги 2004- йилда Урнинг учинчи сулоласи босиб олди. Элам шоҳи Киндатту Урини мағлуб этиб, Сузани ўзининг пойтахтига айлантирди.

Милоддан аввалги 1175 йилда. шоҳ Шутрук-Наххунтед бошчилигидаги Эламликлар 1901 йилда топилган Ҳаммурапи подшоси қонунларига биноан асирга олинган Бобил стеласини Сузага етказиб беришди.

Бобил шоҳи Навухадназар 50 йил ўтиб, Сузани қасос сифатида ишдан бўшатди.

Бобил стелласи

Ашурбанипал томонидан шаҳарни вайрон қилиш милоддан аввалги 668 йилда Суза жанги бўлиб, унда шоҳ Ашурбанипал Эламликларни мағлуб этди.

Шаҳар бутунлай талон-тарож қилинди ва ёқиб юборилди. Ашурбанипалнинг ёзувлари ва стеллари сақланиб қолган, унда у ғалабалар ва вайронагарчиликлар билан мақтанади. Элам давлати 10 йил ичида ўз ҳаётини тўхтатди.

«Эмае ғиштдан қурилган Зиккурат шушана (сус), мен йўқ қилдим,» – деб мақтанди Оссурия қироли Ашурбанапал, – ялтироқ мисдан қуйилган тишларини синдириб ташлади… Шушинак, ёлғизликда яшаган, уларнинг худолари, илоҳиётчилари ҳеч ким кўрмаган: худоларни (ва) маъбудаларни хазиналари, моллари, буюмлари ва бош руҳонийлар (ва) руҳонийлари билан бирга мен Ашур юртини тўлдирдим, кумуш, олтин, мис, алебастрдан ясалган 32 та шоҳ ҳайкали… мен уларни Ашур юртига олиб бордим.

«Мен Шедани (ва) Ламассани, маъбаднинг қўриқчиларини, уларнинг ҳаммасини, қанча одам борлигини туширдим, ғазабланган буқаларни, дарвоза безакларини тортиб олдим. Мен эламнинг муқаддас жойларини унутиш учун йўқ қилдим, унинг худоларини шамолга юбордим ҳеч қандай бегона одам кирмайдиган ўзларининг яширин ўрмонларида менинг аскарларим кириб, уларнинг сирларини кўришди.

Милоддан аввалги 538 йилда буюк Кир шаҳарни эгаллаган. Кир Камбиз II нинг ўғли ўз пойтахтини Сузага кўчирди. Милоддан аввалги 331 йилда. милоддан аввалги буюк Искандар форс империясини тугатди, шаҳар ўз аҳамиятини йўқотди.