МУЛОҲАЗА: шаҳар назарияси. Ўқув қўлланма - страница 17

Янги ташкил топган империяда Салавкийлар шаҳри Салавк деб номлана бошлаган Парфийлар, юз йилдан сўнг Салавкийлардан мустақилликка эришиб, Сузани ўзларининг пойтахтига айлантирдилар (иккинчи пойтахти Ктесифон эди). Римликлар Ктесифонни беш марта босиб олишган, кейин Парфия ва Сазания шоҳларининг қароргоҳи Сузага кўчиб ўтди.

Қадимги Суза шаҳри

Одатда Суза қишки пойтахт эди, ёзда эса пойтахт Ктесифонга кўчиб ўтди. 116 йилда Рим императори Траианзане Сузани эгаллаб олди, аммо Рим империясининг ўзида юз берган нотинчлик туфайли шаҳарни ушлаб тура олмади.

Иккинчи марта шаҳар 638 йилда мусулмонлар томонидан вайрон қилинган. Учинчи марта 1218 йилда шаҳар мўғуллар томонидан бутунлай вайрон қилинган. Шундан сўнг, эски шаҳар деярли тарк этилди. Суза (шуш) ҳозирда 65 мингга яқин аҳолиси бўлган шаҳар (2005 йилда), у ерда мусулмон шиалар ва форсий яҳудийлар яшайди – Дониёр пайғамбарнинг жамоати.

Суза

Империянинг кучи.

Ўрта асрлар – бу инсоният тарихининг мураккаб ва зиддиятли даври бўлиб, у барча қитъаларда шаҳарлар пайдо бўлишида тармоқни шакллантириш, режалаштиришда улкан мерос қолдирди.

Урушлар, диссидентларни қатл этиш, оммавий эпидемияларнинг даҳшати, бутун вилоятларни вайрон қилиш, Готик собори тош ўқлари, қадимги рус черковларининг зарҳал пиёзлари ва қўнғироқ миноралари, буддист пагодаларининг очилган тўрлари, учқунлари билан ёритилган кўринади.

Мусулмонлар масжидлари гумбазлари, Ҳинд ибодатхоналари, саройлари ва шаҳар саройларининг ажойиб гулзорлари барпо этилди – бугунги кунда инсоният даҳоси ҳайратга соладиган ва авлодлар учун сақлаб қолишга интилаётган барча бу ваҳийлар яратилган.

Қадимги Ҳинд ибодатхоналари

Қадимги Ҳинд ибодатхоналари

Феодализм даврида шаҳарларнинг ривожланишининг дастлабки шартлари феодал тузумнинг иқтисодий моҳияти феодал синфининг қўлида бўлган йирик ер мулкига ҳукмронлик қилишдан иборат.

Қадимги қул – «гаплашувчи восита» ва капитализм шароитида ёлланган ишчидан фарқли ўлароқ, деҳқонга асосий ишлаб чиқариш воситалари – ер берилди, меҳнат қуроллари ва қоралама ҳайвонларнинг эгаси бўлган ва иқтисодий бўлмаган мажбурлаш туфайли турли мамлакатларда ва турли даврларда, кўпроқ ёки камроқ шафқатсиз ва камситувчи, ортиқча маҳсулотни феодал рентаси шаклида бериши керак эди.

Қулдорлик тузумига нисбатан феодализм тараққиёт белгиси эди. Эркинлик бешиги ва маданият марказларига айланган шаҳарларда майда товар ишлаб чиқариш вужудга келди ва ривожланди, сўнгра ишлаб чиқариш вужудга келди ва буржуа жамиятининг янги синфлари шакллана бошлади.