Дейлик, «Нибелунглар ҳақида қўшиқ» достони менда қандай таассурот қолдирган?
Ёвуз аждарҳони маҳв этиб, «Нибелунглар бойлиги”ни қўлга киритган баҳодир жангчи Зигфрид кўз ўнгимизда мудом Ватан озодлиги курашчиси, доно ва олижаноб инсон сифатида гавдаланса, Кримхильда ўз эрига содиқ ва вафодор, қасоскор аёл сифатида китобхон қалбида меҳр-муҳаббат туйғуларини уйғотади. Ҳасадгўй ва мақтанчоқ аёл Брюнхильда ҳамда мунофиқлик, риёкорлик тимсоли, манфур қотил Хаген эса қалбимизда чуқур нафрат туйғуларини уйғотади.
«Беовульф ҳақида достон» онг-шууримда ёрқин таассурот қолдирган асарлардан биридир.
Айтиш жоизки, ушбу достон ва қўшиқларни имкон доирасида, турли манбаларда келтирилган парчалар, тақризлар, мақола ва талқинлардан ўқиб ўргандим; булар бир нуқтада бирлашиб, яхлит тасаввур ҳосил қилди.
Манбаларда ёзилишича, «Беовульф ҳақида достон» VIII—IX асрларда яратилиб, Х аср бошларида ёзиб олинган. Достон икки қисмдан иборат бўлиб, биринчи қисмида Дания қироли Хротгар саройи тасвирланади.
Қирол Хротгар ўз аъёнлари билан ўтказадиган базму жамшидларга мўлжаллаб, оромбахш бир гўшада ҳашаматли меҳмонхона қурдиради. «Хеорот», яъни «Буғу қасри» деб аталган муҳташам бинода кайфичоғлик, шодумон ҳаёт қирол орзулагандек, узоқ давом этмайди. Модомики, олам яралгандан буён осудалик остида ҳамиша таҳлика пинҳон; зеро, одамзодга тўкис ҳаловат азалдан курашларсиз насиб этмаган ва абад шу ақида ўз кучида қолаверади. Ёвузлик ҳамма даврларда, ҳамма вақт эзгулик йўлини тўсгани-тўсган…
Воқеан, денгиз бўйидаги қўланса ботқоқликларда Грендель исмли даҳшатли махлуқ яшарди. Бу нафси ўпқон, тасқара махлуқ қоронғу кечалари қўққисдан пайдо бўлиб, ғафлатда қолган қирол жангчиларини ер тишлатиб, ея бошлайди. Саройдагилар росмана ваҳима ичида қолади. Ногаҳоний кулфат-мусибатдан қаттиқ қайғуга ботган қирол Хротгарнинг қалбини изтироб ва надомат туйғулари беомон жизғанак эта бошлайди… «Наҳот дунёда ёвуз кучлар ҳукмрон, эзгулик забун?! Наҳот анави юҳо Грендель саройдаги одамларимни битта қўймай ўлдириб, гўштларини бурдалаб еб кетаверади! Адолат қаерда, қани ҳақиқат?! Наҳотки ер юзида балойи нафс Гренделни яксон эта оладиган қудратли куч йўқ?!.»
Зим-зиё тун. Осмон хира, тунд. Атроф осуда, сокин. Фақат чигирткалар чириллайди, қурбақалар «вақ-вақ» қилади, холос. Қирол Хротгар ва саройдагилар эшик-деразаларни маҳкам беркитиб, уйқуга кетган. Фақат бошига дубулға, эгнига совут кийиб, қўлига қалқон ва найза тутган соқчилар бедор. Асаблари таранглашган соқчилар хавотирга тушиб, ўз ҳудудларини зийрак нигоҳ билан қўриқлашмоқда. Ваҳоланки, ўша даҳшатли махлуқ кутилмаган вазиятда доғда қолдириб, ўлдирувчи ҳамла қилиши мумкин! Равшанки, ҳар қандай хавф-хатарга доимо тайёр туриш керак, акс ҳолда ҳамма одамхўр махлуққа луқма бўлиши муқаррар!