Keywords: psychological protection, projection, rationalization, suppression, intellectualization, stress.
1936 жылы «Психология және қорғану механизмдері» атты А. Фрейдтің еңбегі жарық шықты. Психологиялық қорғану механизмдері және олардың бала тұлғасын дамытудағы рөлі туралы идеялар уақыттың күшіне бағынбады. Осы еңбекпен таныс психологтар, ұстаздар, дәрігерлер практикалық психологияның саласы-балалар психоанализін ашатыны анық. Қақтығыс кезіндегі психологиялық қорғану — бұл тұлғаны қиын жағдайда туындайтын шамадан тыс стресстен және ішкі қақтығыстардан қорғайтын бейсаналық механизмдер жүйесі. Бұл механизмдер жағымсыз эмоциялардың әсерін азайтуға және эмоционалды тепе-теңдікті уақытша сақтауға мүмкіндік береді. Алайда, қысқа мерзімді пайдасына қарамастан, психологиялық қорғану конфликтіні сындарлы шешуге және өзін-өзі тануға кедергі келтіруі мүмкін [1].
Психологиялық қорғану механизмдеріне бас тарту, проекция, рационализация, регрессия, интеллектуализация жатады. Бас тарту- адам шындықтың жағымсыз фактілерін мойындаудан бас тартатын қарапайым қорғану механизмі. Қақтығыста бас тарту мәселенің нақты ауырлығын, шиеленістің өзінің эмоционалды жағдайына әсерін қабылдағысы келмеуі ретінде көрінеді. Тәсіл адамға жарақаттан аулақ болуға көмектеседі, мерзімді перспективада мәселені нашарлатуы мүмкін. Проекция-өзінің жағымсыз қасиетін, эмоциясын немесе мотивін басқа адамдарға беру. Бұл сезімнің өзінен шыққанын білмей, жанжал жағдайында адам қарсыласын агрессия немесе өзімшілдік үшін кінәлауы мүмкін. Проекция ішкі шиеленісті азайтады, бірақ жағдайды қабылдауды бұрмалайды. Рационализация адамның шындыққа сәйкес келмесе де, мінезіне логикалық және ақылға қонымды түсініктемелер табуынан көрінеді. Өзін ақтау арқылы кінә, ұят сезімін жеңілдетуге көмектеседі, көпшілігінде өзін айыптаудан аулақ болу үшін қолданылады. Репрессия-бұл жарақаттанған ойлар мен эмоцияларды бейсаналыққа бағыттаған процесс. Қақтығыс жағдайында репрессия жанжалға байланысты жағымсыз естелік пен сезімді ұмытуға немесе басуға мүмкіндік береді, бұл стрессті уақытша төмендетеді. Бірақ мәселе шешілмейді, тек оның көрінісін кешіктіреді. Интеллектуализация- адам жағдайды ұтымды, объективті талдауға назар аудара отырып, жанжалға эмоционалды араласудан аулақ болуға тырысады. Адамды өз эмоциясынан алшақтатады, жанжалдың негізгі себептерін түсінуді қиындатады [2].