Тарыхыбыздын көмүскөдөгү барактарынан. Илимий-популярдуу публицистикалык эмгек - страница 6

Шрифт
Интервал


Ал эми большевиктик партиялык уюмдарды түзүү Кыргызстандын түштүгүнөн башталган. Алгач Сүлүктүдө 20 мүчөсү, 30 жактоочусу бар большевиктик уюм түзүлгөн. Андан кийин Кызыл-Кыяда, 1918-жылы февралда Пишпекте, мартта Ошто, июлда Токмокто, Пржевальскийде большевиктик уюмдар пайда болгон. Жыл аягына карата Пржевальскийдеги большевиктердин саны-560ка, Кызыл-Кыяда-456га, Ошто 100гө, ал эми Кыргызстандын түндүгүндөгү болуштук жана айылдык партуюмдардын саны 130га жеткен. 1920-жылдын аягына карата Кыргызстандын аймагындагы большевиктик партиялык уюмдардагы коммунисттердин саны 7662ни түзгөн (16:14).


Ревкомдук башкаруунун киргизилүүсү


Ошол эле мезгилде контрреволюциялык күчтөргө, басмачыларга каршы күрөшүп, Октябрь төңкөрүшүн коргоо, совет бийлигин чыңдап, чарбалык, маданий агартуу иштерин колго алуу үчүн оперативдүү чукул иштерди жүргүзө турган органды түзүү зарылчылыгы жаралган. Ал максатта жер жерлерде абсолюттук бийлик ээлери болгон ревкомдор түзүлгөн. Алсак, 1919-жылдын мартында- Ош уезддик ревкому, июнда-Фергана облревкому, декабрда-Жети-Суу облревкому, Пишпек, Пржевальский, Токмок уезддик ревкомдору түзүлүп, ал иштер жылдын акырына карата Кыргызстандын аймагындагы баардык уезддерде, болуштуктарда, көпчүлүк кыштактарда жана айылдарда аяктаган. Алсак,1920-жылы Пржевальский уездинде- болуштук 8, айылдык 71, Нарын уездинде-айылдык 17,Ошто-болуштук 15, айылдык 70 ревком болгон. Ошол жылдын аягында ревкомдордун функциялары аткаруу комитеттерине өткөрүлүп бериле баштаган. Ал максатта 1921-жылдын февралында Кыргызстандын аймагында советтерге шайлоолор башталган (16:12).

Түркстан аймагынын советтеринин 1918-жылы 30-апрелдеги сьездинде «Түркстан Советтик Социалисттик республикасы жөнүндө Жобо» кабыл алынып, анын аймагына жалпы Түркстан, Хива менен Бухара кирери, эң жогорку башкаруучу орган- советтердин сьезди, мыйзам чыгаруучу орган катары ал шайлаган- БАК (Борбордук Аткаруу Комитети), ал эми аткаруу бийлиги- Эл Комиссарлар Кеңеши болору аныкталган (7:49). Ал жободо автономия жөнүндө айтылбайт. Мындан совет бийлигинин башында тургандар алгач ТССРди түзүүнү гана көздөшкөнү, бирок кийинки саясый, этникалык процесстерден, өзгөчө географиялык, адам ресурстары жагынан өтө эле чоң болуп кетсе, ал кошумча маселелерди жаратпайбы деген кооптонуудан улам автономия деген түшүнүккө кайрылышканы көрүнүп турат. Ал И. Сталиндин 1919-жылы 12-февралдагы Түркстандагы партиялык уюмдарга жана совдептерге жөнөткөн циркулярдык катында «Освобождение народов Средней Азии и образование Түркстанской автономной советской социалистической республики» (7:129) деп биринчи ирет айтылат.