– СлIо, щхьэ фызэдауэрэ? Мыхэр къуажэм кIуэжыну хуэмейуэ ара?
– Хьэуэ тхьэ. ЗэкъуэшитIыр зодауэ я адэшхуэм щхьэкIэ. Абы хуэдэ щымыIэу Хьэжсет тхьэ щеIукIыж. Ар зыгуэрми иригъэщхьыну хуейкъым. Сэри яжесIэщ фи унагъуэм сыкъызэрихьэрэ абы губзыгъагъэ, гукъабзагъэ мыхъумэ нэгъуэщI хьэл мыхъумыщIэ зэрыдэзмылъэгъуар, я унагъуэкIэ, я щхьэкIэ Iуэху гуэр къызылъыкъуэкIхэм зэрачэнджэщакIуэр.
– Ар, пэжщ, – щыхьэт мэхъу Мурати. – Абы фыщытепсэлъыхьакIэ мыпхуэдэ зы щапхъэ къыфхуэсхьынщ. Нэмыцэ зэрыпхъуакIуэхэр ирахужьэжауэ ди къэралым щрахуж зэманырт. Ди къуажэ уэрамымкIэ дэкIыурэ ипщэкIэ дэкIуеижхэрт нэмыцэ танкхэр, машинэхэр, лъэсырыкIуэ сэлэтхэр. Хъыбару къэIурт фашистхэр ди щIым изыхуж ди армэм хэт сэлэтхэм дэмыкIыу къуажэм дэса цIыхухэр зэтраукIэу. Ар куэдым я фIэщ хъуауэ, зи лъэр къэралым изыхыж нэмыцэхэм я гъусэу выгу, шыгу зэщIэщIакIэ цIыху куэд дэкIырт. А махуэм Iэщым мэкъу яриту мэкъуэщым ит ди адэм деж къыщызэхуос ди хьэблэм дэс, абыхэм я кIэмэлъамэ лIыхэр. Ахэр зауэм ягъэкIуатэкъым: хэти сымаджэт, хэти и ныбжьыр хэкIуэтат, хэти район, область унафэкIэ къуажэм къыданат.
– Дэ уи деж дыкъыщIызэхуэсам гу лъыптэу къыщIэкIынш, Нартыкъуэ, – кърегъажьэ ди гъунэгъу лIыжь Хьэжрэт.
– Уэри уолъагъу, зыкъомым нэмыцэхэм зыдащтауэ докIхэр. Ахэр игъэщтащ хъыбар мыфэмыцым. Жыжьэ дымыкIуэми, нэгъуэщI мыхъуми дызэгъусэу дыдэвгъэкIи мэзым зыщыдвгъэIэжьэ. Нэмыцэхэр дэкIыжу дыдейхэр къэсыжыху дызэIуплъынщи, жаIэр пцIыуэ къыщIэкIмэ, ди унэ дыкъинэжынщ.
– ХьыI, – жеIэри, абыкIэ зэрымыарэзыр и нэгум къищу, ди адэм IэщIэлъ гуахъуэр щIым хетIэри, жиIэнум пэплъэу и пащхьэм итхэм къажьэхоплъэ.
– Абы нэхъ делагъэ къэвгупсысынкъым фыпсэуху! Сыт хьэдэгъуэдахэ жыпIэр, Хьэжрэт? Хъунщ, уэ ущIэныгъэншэщи къыбгурыIуэр мащIэу сощI. Уэри уи гупсысэр зыдынэсыр, уи акъылым къиубыдыр ара? – йокIуэталIэ си адэр райпом и унафэщIу щыта ХьэмтIыкъ. Уеджащ, законхэм хыбощIыкI итIани мыбыхэм акъылэгъу уадохъу. Сэ си псэр пыту мы къуажэм зы лъэбакъуэ дэфчыкIынкъым. «Моуэ мэзым дыхэвгъыхьэ» – жыбоIэ уэ, Хьэжрэт. Хъунщ ухохьэ. ЖаIар пцIыуэ къыщIэкIауэ, мэзым укъыхэкIыжын хуей щыхъукIэ зызыщыбгъэпщкIуа ди зауэлIхэм сыт яжепIэнур? «Сыпартизанащ» жыпIэнущи, пцIыупс уохъу. ЯщIэ абыхэм партизанхэм яхэтахэр. ДаукIмэ, ар Алыхьым къытхуиухащи тшэчынщ. ДаукIмэ ди пщIантIэщ дызыщаукIри джэбын къабзэкIэ дыщIалъхьэжынщ. Мо ирахужьэжахэм фадежьэкIэ фытхъэну фи гугъэу къыщIэкIынщ! Бынми къуажэми ямыщIэу хамэ щIыпIэ фыщыкIуэдынщ. Аращ сэ си унафэри, абы иужькIэ фщIэнум фыхуитыжщ.