I
ин
I
oca
Шовзткъа эзар тIемало хьайца валош,
Тхан махка хьо веача, сардал-ахпаччахь,
Беккъа цхьа нохчаша – болатан дегнаша –
Дуй биира тIаьххьарниг кхаччолац лиэта.
Шайн йуькъачу хьаннашкахь вохийна цара,
Кхолламо иэхь дина, хьо цIехьа вирзира.
Шорта бу Нохчийчохь къонахий майра,
Шайн дуйнна, шайн дашна тешаме нохчий,
Набарна буьйшуш а йукъах герз ца достуш.
Мел буьрса ду церан терс-маймал тарраш,
Ткъа дой ду ламанан лечанал маса…
Мохьмад-бек Аварский
Гати-Юьртахь уггар къеначу нахах цхьаъ а, оцу заманахь йерриг Нохчмахкахь цIейаххана вевзаш а стаг вара МуцIин Ioca. Бакъду, Iосин цIе йоккхучо иза неIалтаций бен ца йоккхура.
ГIеза-Махьма имам валале жимма хьалха, Нохчийчохь цхьа а шайх воцчу хенахь, нахана мичара веана а, мила ву а ца хууш, шеца кхо накъост а волуш Яьссица хьала Гати-Юьрта веара зоьрталчу дегIахь, шовзткъе итт шо хенара, йуьхь тIехь цIен бос богуш безамехь стаг. Цо буьйцург гIумкийн мотт бара, амма цунна улло ваьллачу кхаа нохчочо чIагIдора, цо буьйцург туркойн мотт а бу, и схьаваьлла меттиг хууш стаг а вац, Нохчийчохь шарI кхайкхо Дала ваийтина эвлайаъ ву иза бохуш.
Гати-Юьрта а воьссина, кхузахь иза нахе шеца тобанаш дайта ваьлча, цхьа Ioca воцург, берриш а, цунна резахилла, тIаьхьахIиттира. Реза ца хуьлийла а дацара. Цкъа-делахь, Къуръан тIера цхьацца айаташ а далош, цо бохура, ша аьлларг дина, шена тIаьхьа ца хIоьттинчу стеган дуьне а, эхарт а декъаза хир ду. Цо дуьйцура, вай керста дине дерзо, вайгара xIapa мохк дIабаккха ойла йу оьрсийн паччахьан, бусалба дин а, маршо а йезарг, шена тIаьхьа а хIоттий, гIазотана гIовтта бохуш.
Амма МуцIин Ioca кхеро дуккха а адамаш ирхъохка дезара.
– Ма Iехадайта шаьш оцу шуьйра шарбал йолчу гIумкичуьнга. Иза эвлайаъ а вац, йа цунна хууш хIума а дац, дIаэккхаве иза кхузара! – бохуш, йуьртахошка кхойкхура Ioca.
Амма йуьртахоша Ioca тергал ца вира. Итт шо дара, Теркаца гIаьпнаш йоьгIна, оьрсийн паччахь Нохчийчу гIерта. Гати-Юьртана генадоццуш, Iамархьаьжин йуьртахь а, Таьшкичохь а, гуттар йуххехь – Гезлой-Эвлахь а, лаьттара паччахьан эскарш. Шаьш диканиг ца дохьийла цара хьалххе хаийтинера. ХIинца а нехан лерехь декара Ярмол-инарлас йагийначу йарташкара зударийн, берийн маьхьарий, хIинца а кIур туьйсуш йара Соьлжан йистонца цара йаго йарташ, хьаннаш. Гати-Юьртахой теша кийча бара, хьаъа хIуъу аьлча а. Цара догдохура Делан орцане, ткъа и орца, мичара дели ца хоуьйтуш, цо кхиийра царна.