Дуьненна а моьттура, Кавказан тIом чекхбаьлла. Паччахьна дуьхьалйевлла Нохчийчоьнан, ламанан Дагестанан йарташ когаш кIел йара, ведда вахана имам нохчийн хьаннашкахь лечкъаш лелара. Дагестанхой, паччахьна муьтIахь хуьлуш дуй а биъна, кIелсевцира, ткъа Нохчмахка, чевно дожийна экха санна, цкъачунна дIатийра.
Амма 1840-чу шарахь йерриг а Нохчийчоь паччахьан Iедална дуьхьал гIеттира. Йуха а экспедицеш йолийра Нохчмахка, йуха а оьрсийн отрядашна хьалхавуьйлура МуцIин Ioca.
Iосин дуккха а гергара нах бара. Гати-Юьртахь шиъ ваша а, цхьаберш зударий балийна, бераш долуш пхи кIант а вара шеца Таьшкичохь.
Iосас йечу йамартлонаша йуьхьIаьржа хIитто цуьнан вежарий шайн ницкъ ма-кхоччу иза виэн гIертара. Амма церан аьтто ца болура паччахьан гIопехь Iен ваша виэн. ТIамехь а аьтто ца болура цунна тIекхача. ТIаккха шина денвашас шайн вешин берашка дIахьедира, шайн да виэй йа иза дIатасий, шайна тIедуьйла, йа, шайх а, диначу йуьртах а, халкъах а хадий, нехан неIалт тIехь гуттаренна цигахь совца аьлла. Дений, кIенташний йуккъе мостагIалла хIоьттира. Бераша бохучунна тIе ца воьрзура да. И виэн ца лаьара кIенташна. Эххар а, иза дIа а тесна, Гати-Юьрта а баьхкина, охьахевшира уьш.
Цкъа ша паччахьан эскаршца рогIехь тIелатар дича, йуха а Гати-Юрт йагийра Iocac. Эскарш йухадевлча, цIа бирзинчу нахана чим хилла йаьгначу йуьрта йуккъехь цIеран суй хьакхабалаза лаьтташ Iосин шина вешин а, веа кIентан а цIенош карийра. ПхоьалгIачу кIентан, зуда йалозчу Дакашан, шен цIенош дацара. Гуобаьккхина хезара оцу тIелатаро дай-нанойх, йижарех-вежарех баьхначу зударийн, берийн белхарш, чевнаш хиллачийн узарш, оцу эрчоно Iадийначу хьайбанийн Iехарш. Бист ца хуьлуш, Iосин вежаршкий, берашкий оьгIазе хьуьйсура йуьртахой.
«Къонахий ду шу? Массо тIамехь хьалха, уггар кхерамечу меттехь ву шу ворхI. Амма хIунда ца доь аш и шайн йамарт, стешха жIаьла?» – бохура царах хIораннан а хьажаро.
– Iожа, соьга кхин садетталац. Соь лалац xIapa иэхь… – элира пхеа вешех жимахчу Дакаша шайн воккхахчу веше. – ХIунда ву вайн иштта йамарт да?..
Дакаш вилхира. Боьхна лаьтта уьш а битина, эвлах бевлира йуьртахой. Дукха хан йалале, царна гира йуьртахь дисина йалх цIа догуш. Иза Iосин вешин Мидин болх бара. Уггар хьалха шен цIийнах, тIаккха вешин Мусин, цул тIаьхьа шен вешин берийн цIенойх цIе йиллира цо.