Янәшәсендәге бер үсемлек кызыклы тоелды Алчәчәккә. Сабагы урыны-урыны белән куе көрән төстә, ябышкак булып тора. Дегет чәчәге – Канәфернең туганы икән.
– Минем сабакларым ябышкак! – дип мактанды Дегет чәчәге.
Чынлап торып ябышкак Тигәнәкләр өчен көлке генә иде инде бу сүзләр. Дегет чәчәге беркемгә дә ябыша алмый ул, ә менә син Тигәнәкләрдән котылып кара!
Җәен болын көнләп кенә түгел, сәгатьләп үзгәрә. Һәрберсе кояш яктысын күбрәк алып калмакчы, тамырларын тирәнгәрәк, читкәрәк сузарга, сабакларын өскәрәк менгерергә тырышалар. Һәрберсенең бу дөньядан мөмкин кадәр күбрәк алып каласы килә.
– Дус яшик!
– Бер беребезнекенә үрелмик!
– Дөнья барыбызга да җитә!
Алышка чыкканда шундый матур сүзләр күп әйтелсә дә, узыш башлангач, барысының да беренче буласы килә. Көчле яшәргә тиеш – табигать алга барсын өчен шулай кирәк… Әмма бөтен дөньяны таптап узып әшәкеләнәсең икән, дөньяда яшәвеңнең мәгънәсе каламы? Үзең генә утырып калырсың дөньяда, рәхәте булырмы аның?
Гаделлек – барлык җан ияләрен дә тигезли торган әйбер. Һәрнәрсәгә түзә җан иясе, әмма менә гаделлек булмаганга түзүләре бик кыен. Ә гаделлек хакына җан иясе үзе алырга тиешле булмаганнан да баш тартырга риза. Эләкмәгәне өчен җаны авырткан сараны да “гадел булды” дип үзен юата ала. Ә гаделлек булмаса, бик-бик кыен.
Әле чәчәкләргә Кояшны күрә белергә дә кирәк. Кешеләр генә үзләренә ни кирәген үзе дә аңламый, кирәкмәгәнне ашап, кирәкмәгәнне эчеп, үзенә зыян китерә ала. Ә чәчәкнең һәрнәрсә уйланылган. Алданрак чыккан яфрак арттан чыгып килүчесенә кояшны каплый. Арттан чыккан яфракны ничек кыерсытмаска? Анысы: "Ах, сез юньсезләр ", – дип тавыш чыгармый. "Рәнҗим мин аңа", – дип беренче яфрак артыннан сөйләп тә йөрми. Алдан үсеп чыккан яфракның башына җитү, аны корыту буенча да эш башламый. Булган шартларга җайлаша. Арттан чыккан яфракның я сабагы озынрак була, я кыскарак, ә ул бер читкә авышып үсә, я кояш аңа да төшәрлек зур була, бер дә булмаса, бәләкәй була, әмма кояшны тота. Чөнки бөтен яфраклар булганда гына агач нык була. Агач нык булмаса, алар да була алмый.
Ә менә кешеләрдә мозаика юк… Кешеләр алай итми. Алар башкачарак эш йөртә… Нәтиҗәдә, үзенә файда ясыйм дип, кешелеккә зыян сала. Димәк, кем акыллырак?
Алчәчәк көзен Һиндыба белән танышкан иде. Язын аны юкка чыккан дип борчылулары тиккә булган икән, былтыргы тамырыннан бәреп чыкты ул да – бөтен чәчәкләрне таптардай булып үсә.