Табигатьнең сөйләшкәнен ишетәсең килсә, болынга чык та, үсемлекләрне тыңла!
Әле алай гына да түгел. Үсемлекләр кешеләрнең сөйләшкәннәрен белә, телләрен дә таный. Яхшыны начардан кем аермасын? Әйбәт сүз әйтсәң, гөлләр-чәчәкләр дә күркәмләнеп китә. Чәчәкләр үзләре яшәгән төбәктәге төрле җан ияләренең телләрен генә түгел, кешеләрнең төрле телләрдә сөйләшкәнәрен дә аера ала. Һәр сөйләмнең үз аһәңнәре, үз дулкыннары бит.
Кайбер чәчәкләр кешене ярата, кеше янына елыша. Кайберләре, киресенчә, кешедән качарга тырыша. Авыртуны да тоя алар, яхшы сүзне дә бик әйбәт аңлый.
Һәр җан иясенең туганнары, дуслары, дошманнары булган кебек, һәр чәчәкнең дә дошманы да, дуслары да бар. Туганнары – аның кардәш гөлләре. Аларның чәчәкләре охшаш була. Алчәчәкнең дә бар булып чыкты бу кыйтгада туганнары. Аларны күрүгә ул чиксез куанды. Бәләкәй генә чәчәкләр иде алар, бу җиргә якынайган, әмма Алчәчәк анда үзенең кардәшләрен күрде:
– Туганнар!
Һәр үсемлекнең дошманнары да була… Алар шушы чәчәк артык үрчеп китмәсен өчен саклап тора… Я тамырларын ашый торган кортлар, яки яфракларын кимерә торган бөҗәкләр. Алчәчәк кардәшләренә зыян сала торган шундый кортлар аны да үз итте. Дөнья артык рәхәт булса, узынырсың дигәндәй, вакыт-вакыт килеп тамырларын ашап китә торганнар иде. Моңа үсемлекләр риза-бәхил: бу бөтен дөньясында шулай бит.
***
Кыш буе үзгәрешсез яткан болынга язның һәр көне яңалык алып килә барды. Көн саен ниндидер үзгәреш – кар кими, уйсулыкларда сулыклар барлыкка килә, кар киткән урыннарда үләннәр яшел борыннарын төртә.
– Яшәү – көрәш!
Яшисең килә икән, көрәшергә кирәк. Нәрсә ул яшәү мәгънәсе? Яшәү үзе мәгънә түгелмени? Шушындый чуар табигатьтә үз кавемеңне калдыру, аны үзеңнән дә яхшырак итү шатлык түгелме? Менә бу исемсез бакчада да һәркемгә дә урын бар да, юк та. Булдыклы икәнсең – сине кабул итәләр. Юк икән, басып китәчәкләр. Кемгәдер ышанып кына яши алмый үсемлекләр. Болай гына берни дә бирелми. Бик сирәкләргә генә рәхәт яшәве, ә кемгәдер бик авыр.
Менә Тукранбашны гына ал. Аның орлыгы туфрак астында да ята, ә шушында ук былтыргы тамырлары да бар. Ул ничек тә үрчи ала.
Ә Җиләк? Тамыры да бар, мыекларын да суза як-якка, әле орлыкларын да кош-корт тарата.
Алчәчәккә авыр. Аңа яңа ватанда яшәргә хакы бар икәнен исбатларга кирәк. Чәчәк атарга, орлык калдырырга. Ул Тигәнәк кебек һәр хәрәкәтләнгән җан иясенә ябышырга торган әрсез дә, Тузганак кебек бөтен тирә-якка орлыгын чәчеп утыра торган җилбәзәк тә түгел. Ул әле биредә яшәгән бар үсемлекләрне белми дә. Алчәчәк әле былтыр гына бу урынга килеп төпләнде.